5-4 الزامات عمومی فضاها

4. 5. 1 فضا های ورود ، خروج ، ارتباط و دسترسی

4. 5. 1. 1 الزامات کلی

 

4. 5. 1. 1. 1پهنای الزامی تعیین‌شده برای فضاهای ارتباط و دسترس برای تمام قسمت‌ها بوده و نباید در مسیر خروج از واحد تصرف یا ساختمان کاهش یابد.

4. 5. 1. 1. 2 مسیرهای ارتباط و دسترس اصلی ساختمان نباید از درون اتاق‌ها یـا فضـاهای دیگر عبور کند، مگر در تصرف‌های اداری یا مراقبتی که می‌تواند از اتاقی برای کنترل رفت‌وآمد عبور نماید مشروط بر آنکه با الزامات این مسیرها انطباق داشته باشد.

اتاق‌های انتظار، سرسراها، یا اتاق‌های پذیرش، که مطابق با الزامات راهروها ساخته‌شده‌اند و همان سطح الزامات در آن‌ها تأمین‌شده است را می‌توان در مسیر ارتباط و دسترس اصلی قرارداد.

4. 5. 1. 1. 3 علاوه بر الزامات تعیین‌شده در این قسمت، باید الزامات راه‌های خروج مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان نیز رعایت شود.

4. 5. 1. 2 راه های دسترس و خروج قابل قبول

هر ساختمان باید همواره برای همه بهره‌برداران و متصرفان آن قابل‌دسترس بـوده و در آن از هر نقطه از بنا (حتی شامل زیرزمین‌های قابل‌استفاده افراد)، مسیرهای پیوسته، ایمن و بدون مـانع تا فضای باز امن یا معبر عمومی مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان فـراهم باشـد. مسـیر یا مسیرهای دسترس و خروج شامل فضاهای ورودی، پلکان‌ها، شیب‌راه‌ها، راهروها، فضـاهای تقسـیم، درها و ایوان‌ها یا بالکن‌های بیرونی است که باید با سایر ضوابط این قسمت انطباق داشته باشند.

 

4. 5. 1. 3 فضای ورودی ساختمان

در تمام ساختمان ها باید پس از در ورودی اصلی،فضای ورودی مناسب داخلی،مطابق شرایطی که در ادامه می آید،وجود داشته باشد:

4. 5. 1. 3. 1 در صورت وجود پله یا هر اختلاف سطح یا دیوار در مقابل در ورودی اصلی،باید حداقل 1.40 متر از آن فاصله داشته باشد.

4. 5. 1. 3. 2 در فضای ورودی ساختمان باید امکان ایستادن چند نفر وجود داشته و دارای سطح آزاد و بدون مانعی برابر با حداقل 1.40*1.40 متر باشد.

4. 5. 1. 3. 3 در فضای ورودی ،ارتفاع زیر سقف از کف تمام شده نباید از موارد زیر کمتر باشد:

- حداقل 2.10 متر در بیشتر از 50 درصد سطح فضا

- حداقل 2.05 متر به صورت موضعی با محدود در 50 دصد باقی سطح فضا

4. 5. 1. 3. 4 حداکثر ارتفاع مجاز تراز کف ورودی اصلی ساختمان از متوسط ارتفاع تراز معبر مجاور 10.20 متر است.در شرایط خاص بسته به ویژگی محل ،مرجع صدور پروانه می تواند با ضوابط محلی تطبیق دهد.

4. 5. 1. 3. 5 در طراحی و ساخت بناهای عمومی و مجتمع های مسکونی گروه ساختمانی 4 به بالا،مناسب سازی ورودی ساختمان برای امکان ورود افراد دارای معلولیت و کم توان جسمی- حرکتی به ساختمان الزامی است.

4. 5. 1. 4 فضای راهرو ها

4. 5. 1. 4. 1 پهنای مفید آزاد و بدون مانع فضای راهرو های ارتباطی داخل ساختمان که در مسیر دسترس و خروج قرار دارند بر اساس نوع تصرف و برآورد تعداد متصرفان یا بهره بردارانی که آن راهرو و مسیر دسترس یا خروج آن هاست.محاسبه می شود.اما در هر صورت نباید از 1.40 متر کمتر باشد.مکان و اندازه پیش بینی شده برای نصب هر وسیله مجاز یا مبلمان برای نشستن یا نگهبانی و پذیرش ،باید به گونه ای باشد که پس ازنصب آنها پهنای مفید راهرو به میزانی کمتر از حداقل پهنای الزامی فوق کاهش نیابد.

4. 5. 1. 4. 2 در ساختمان ها یا داخل واحد های تصرف که  قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معمول الزامی نیست،اگر راهروی ارتباطی در راستای مسیر دسترس و خروج قرار داشته باشد،حداقل پهانی مفید و بدون مانع آن 1.10 متر است.مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیین شده باشد.

4. 5. 1. 4. 3 راهرو هایی که فقط برای دسترسی به تجهیزات برقی ،مکانیکی یا لوله کشی و بهره برداری از آن استفاده می شود باید حداقل 0.6 متر پهنا داشته باشند.

4. 5. 1. 4. 4 حداقل پهانی الزامی راهرو های مستقیم غیر واقع در مسیر دسترس خروج ساختمان،با بار تصرف 50 نفر یا کمتر که قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نباشد0.9 متر است.

4. 5. 1. 4. 5 ارتفاع راهرو ها باید با ارتفاع الزامی فضای ورودی انطباق داشته باشد.

4. 5. 1. 5 درهای ورودی اصلی

هر در که بعنوان در ورودی اصلی و یا خروج الزامی ساختمان یا واحد تصرف طراحی می شود باید علاوه بر رعایت الزامات 4. 9. 8 (نصب و اجرای درها و پنجره ها)،با الزامات این بخش نیز مطابقت داشته باشد.

در های اصلی واحد های تصرف که در دوربندهای خروج قرار می گیرند باید علاوه بر مطابقت با ضوابط این قسمت ، با رعایت سایر ضوابط مربوط به دور بندهای خروج از جمله استفاده از درب های خود بسته شو یا خودکار بسته شو الزامی ،مندرج در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ،طراحی،ساخت و نصب شوند.

4. 5. 1. 5. 1 "در" اصلی باید از نوع لولایی با پهنای مفید حداقل 0.9 متر و ارتفاع مفید حداقل 2.05 متر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیین شده باشد.درهای دولنگه بدون وادار وسط که بعنوان در اصلی به کار میروند،باید در هنگام باز شدن لنگه فعالفحداقل 0.8 متر پهنای مفید بدون مانع داشته باشند.پهنای هر لنگه در نباید از 1.20 متر بیشتر باشد.

وسایل متوقف کننده یا تنظیم کننده حرکت دربها نباید بلندی قد راه را به صورت موضعی به کمتر از 1.95 متر کاهش دهند.

4. 5. 1. 5. 2 تمام درهای واقع در مسیرهای دسترس و خروج در موارد  زیر،باید موافق جهت خروج بچرخند:

الف- درهای واقع در دوربند های خروج

ب- درهای واقع در تصرف های مخاطره آمیز

پ- درهای اتاق ها و فضا های با بار تصرف 50 نفر و بیشتر

در این حالت درها در حالت کاملا باز نباید هیچ یک از ابعاد الزامی پاگرد را بیش ار 0.18 متر(با احتساب پیش آمدگی دستگیره در)کاهش دهند.

زمانی که بتر تصرف یا تعداد استفاده کنندگان از پاگرد پله 50 نفر یا بیشتر است.مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ،این درها در هیچ موقعتی طی باز شدن نباید اندازه پاگرد را به کمتر از نصف اندازه الزامی کاهش دهند این اندازه نباید کمتر از 0.6 متر شود.

در موارد زیر استفاده از انواع درهای غیر لولایی برای درهای واقع در مسیر دسترس و خروج مجاز است :

1. در پارکینگ های خصوصی،فضاهای اداری،کارخانه و انبار ها با بار تصرف 10 نفر یا کمتر.

2. در تصرف های گروه (د-3)، که به عنوان محل بازداشت استفاده می شوند.

3.در واحد مسکونی تک واحدی در تصرف (م-4).

4.درهای گردان مجاز در تمام تصرف ها به غیر از تصرف های گروه (خ)

5.درهای کشویی افقی مجاز به غیر از تصرف های گروه (خ)

6.درهای برقی مجاز.

4. 5. 1. 5. 3 در هر طرف در اصلی ساختمان ، واحد تصرف و فضا،باید یک کف یا پاگرد وجود داشته باشد.تراز سطح این کف یا پاگرد باید در هر دو سمت در یکسان باشد.

ارتفاع کف یا پاگرد واقع در مسیر قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت یا خروج الزامی نباید بیش از 30 میلیمتر پایین تر از سطح بالایی آستانه در اصلی باشد.مگر در موارد زیر:

- اختلاف ارتفاع مجاز کف با پاگرد درهایی که در مسیر قابل دسترس الزامی برای افراد دارای معلولیت قرارندارند حداکثر 38 میلیمتر است.

-ارتفاع کف یا پاگرد مجاور درهای واقع در جداره خارجی ساختمان که در مسیر قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت یا خروج الزامی قرار ندارند را می توان حداکثر به میزان ارتفاع یک پله در نظر گرفت.

-سطح کف و پاگرد های واقع در بالکن های دسترس باید مطابق با مقادیر تعیین شده در 4. 5. 1. 6 در نظر گرفته شود.

4. 5. 1. 5. 4 در مسیرهای دسترس و خروج اصلی، درها بایـد طـوری طراحـی، سـاخته، نصـب و تنظیم شوند که در تمام اوقات استفاده از بنا از سمت داخل به‌آسانی و فوریت قابل باز شدن بوده و هیچ عامل بازدارنده‌ای مانند قفل، کلون، کشو و غیره، مانع خروج به‌موقع یا فرار متصرفان نشود.

در موارد زیر می‌توان از قفل و چفت استفاده کرد:

الف- محل‌های بازداشت،

ب- در ساختمان‌های با بار تصرف ۳۰۰ نفر یا کمتر، در یا درهای اصلی (واقع در جداره‌های بیرونی) را می‌توان از سمت داخل به وسایل قفل کننده کلیـددار مجهـز کـرد، به‌شرط آن‌که وسیله قفل کننده به‌آسانی تشخیص داده شود، قفل از انواع ساده انتخاب شود و باز کردن آن مهارت و تلاش خاصی لازم نداشته باشد و تمام متصرفان کلید را در اختیار داشته یـا در غیـاب مسئول ساختمان، بتوان امکان باز کردن در را فراهم کرد.

4. 5. 1. 5. 5 نصب و استفاده از یک کلون یا زنجیر ایمنی، فقط برای درهای اصلی ساختمان‌های مسکونی یک یا دو خانواری و واحدهای تصرف مسکونی مستقل، آپارتمان‌ها، اتاق‌های هتـل، متـل، مسافرخانه و مانند آن‌ها مجاز است، مشروط بر آنکه کلون در ارتفاع حداکثر 1.20 متری از کف تمام‌شده نصب شود و باز کردن آن از داخل نیازی به کلید نداشته باشد

4. 5. 1. 6 ایوان ها،بالکن ها و سکوهای واقع در مسیر ورود و خروج

ایوان‌ها، بالکن‌ها و سکوهای بیرونی که در مسیرهای دسترس و خروج اصلی ساختمان یا واحـدهای تصرف واقع‌شده‌اند علاوه بر رعایت مقررات مربوط به پاگردها و همچنین ضوابط فضاهای نیمه‌باز، باید با ضوابط این قسمت نیز منطبق باشند.

4. 5. 1. 6. 1 ایوان‌ها و بالکن‌های بیرونی که در ابتدا یا انتهای مسیر دسترس یا خروج قـرار دارند باید دارای سطح آزاد و بدون مانعی با حداقل ابعاد 1.40*1.40متر باشند و این سطح نباید برای هیچ فعالیت یا منظور دیگری در نظر گرفته شود. چنانچه در اصلی به سمت بالکن باز شود، نباید در تمام‌مسیر باز شدن عمق و پهنای الزامی بالکن را به کمتر از 0.9 متر کاهش دهد.

4. 5. 1. 6. 2 ایوان ها و بالکن ها در هیچ جهت نباید دارای شیبی بیش از 2 درصد باشند.

4. 5. 1. 6. 3 درصورتی‌که کف ایوان یا بالکن دسترس و خروج اصلی در ارتفاع بیش از 0.70 متر نسبت به کف فضا یا زمین مجاور قرار داشته باشد، باید دارای جان‌پناه یـا حفـاظ مناسـب مطابق مشخصات قسمت ۴-۹-۹ باشد.

4. 5. 1. 6. 4 رعایت مقررات قسمت ۴-۵-۱-۱۴ برای ایوان‌ها، بالکن‌ها و سکوهای بیرونی واقع در مسیر دسترس و خروج اصلی ساختمان الزامیست .

4. 5. 1. 7 راه پله ها

4. 5. 1. 7. 1درراه پله ساختمان، حداقل اندازه عمق کف پله 0.28 متر است. ارتفـاع پلـه بایـد به میزانی باشد که مجموع اندازه کف پله و دو برابر ارتفاع آن بین 0.63 تا 0.64 متر باشد.

عمق کف پله از لبه یک کف پله تا تصویر افقی لبه کف پله بعدی اندازه‌گیری می‌شود. یکسان بودن اندازه کف و عمق پله در یک شیب پلکان الزامی است.

4. 5. 1. 7. 2رعایت مفاد مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در مورد راه‌پله و پلکان الزامی است.

4. 5. 1. 7. 3در تمام ساختمان‌ها میزان حداقل عرض پله الزامی، برحسب نـوع و بـار تصـرف و متناسب با تعداد استفاده‌کنندگان تعیین می‌شود. درهرصورت پله‌هایی بـا عـرض مفیـد کمتـر از 1.10 متر و پلکان‌های دارای پاگردی که عموم از آن استفاده کنند با عرض مفید کمتر از 2.40 متر مجاز نیست، مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به‌گونه‌ای دیگر تعیین‌شده باشد.

4. 5. 1. 7. 4 حداقل عرض یا شعاع پاگرد، مساوی عرض پله هست.

4. 5. 1. 7. 5حداکثر تعداد پله‌های بین دو پاگرد در ساختمان‌های مورداستفاده افـراد دارای معلولیت و کم‌توانان جسمی حرکتی باید ۱۲ پله باشد.

4. 5. 1. 7. 6حداقل ارتفاع غیر سر گیر پله‌ها و پاگردهای آن‌ها در تمـام طـول مسـیر 2.05 متـراست که از لبه هر کف پله اندازه‌گیری می‌شود.

4. 5. 1. 7. 7 در ساختمان‌های دارای چهار طبقه و بیشتر بالای زمین، حداقل یک پلکان عمـومی ساختمان باید تا سطح بام امتداد یابد، مگر در بام‌هایی با شیب تندتر از ۳۳ درصد و یا بام‌هایی که هیچ‌گونه استفاده‌ای ندارند، که دسترسی از طبقه آخر به آن‌ها از طریق دیگر امکانات ماننـد نرده بـام مجاز است.

4. 5. 1. 7. 8در ساختمانی که برای بام آن پلکان وجود دارد، دسترسی به بام باید از طریـق یک اتاقک خرپشته با مساحت برابر یا کمتر از قفسه راه‌پله تأمین شود.